Son araştırmalar aşırı sıcakların daha az bilinen bir başka etkisine dikkat çekiyor: Hızlı yaşlanma.
Yaz mevsimi küresel ısınmanın gittikçe daha da hissedilir olduğu bir hale geldi. Bunaltıcı aşırı sıcakların neden olduğu mide bulantısı, baş dönmesi ve susuzluk vücudumuza ağır hasar veriyor. Ancak bu aşırı sıcakların daha az bilinen bir başka etkisi daha var: Hızlı yaşlanma.
Yeni araştırmalar, yüksek sıcaklıklara uzun süre maruz kalmanın, hücrelerimizde ve dokularımızda bozulmaya neden olabileceğini ve biyolojik yaşlanmayı hızlandırabileceğini gösteriyor.
Güney Kaliforniya Üniversitesi Leonard Davis Gerontoloji Okulu’nda gerontoloji ve sosyoloji profesörü Jennifer Ailshire, biyolojik yaşın hızlanmasının gelecekte kanser, bunama ve diyabet gibi hastalıkların daha erken ortaya çıkması ve erken ölüm riskinin artması anlamına gelebileceğini söylüyor.
Peki sıcaklık yaşlanmayı nasıl hızlandırıyor?
DNA, doğumdan itibaren vücudun nasıl işleyeceğini planlıyor ve değiştirilemiyor. Bununla beraber bu planın yürütülme biçimi, kimyasal değişiklikleri tetikleyen dış etkenlere de bağlı.
Bu değişimleri etkileyen dış faktörler arasında sigara içmek, egzersiz yapmamak gibi davranışların yanısıra ısı gibi çevresel faktörler de var.
Sıcaklık, vücudu strese sokuyor ve soğumaya çalışırken daha fazla çalışmasına neden oluyor. Bu da hücrelere zarar verebiliyor. Az miktarda sıcaklık stresi, dayanıklılığı artırmaya yardımcı olabilirken uzun süreli maruz kalmak uzun vadeli sonuçlara yol açabiliyor.
Araştırmalar sıcaklıkla yaşlanma arasındaki bağlantıyı ortaya koyuyor.
Bilim insanları son dönemde sıcaklık ve yaşlanma bağlantısı üzerine daha fazla araştırma yapıyor.
Şubatta yayınlanan ve bu alanda nüfus ölçeğinde ilk olan araştırmada, ABD genelinde 56 yaş ve üzeri 3 bin 600’den fazla kişiden alınan kan örnekleri analiz edildi.
Araştırmacılar, DNA’nın nasıl değiştirildiğini kaydeden ve biyolojik yaş tahmini sağlayan ‘epigenetik saatler’ adı verilen araçlar kullandı ve ardından bu verileri, kan örnekleri alınmadan önceki yıllarda katılımcıların bulundukları yerlerdeki günlük iklim verileriyle ilişkilendirdi.
Yayınlanan sonuçlara göre yılda en az 140 aşırı sıcak gün geçiren kişilerin (sıcaklık ve nem kombinasyonu olan ısı endeksi 32 derecenin üzerinde), yılda 10’dan az aşırı sıcak gün geçiren kişilere göre 14 ay daha hızlı yaşlandığı görüldü.
Çalışmada klima erişimi veya dışarıda geçirilen zaman gibi bireysel faktörler hesaba katılmasa da ısıyla biyolojik yaşlanma arasındaki bu bağlantı, egzersiz seviyeleri ve gelir gibi bireysel faktörler hesaba katıldığında bile devam etti.
Sonuçlar, aşırı sıcağın yaşlanma üzerinde sigara veya yoğun alkol kullanımıyla aynı etkiye sahip olduğunu gösterdi.
Bulgular diğer araştırmalarla destekleniyor
Almanya’da 2023’te 2 binden fazla kişiyle yapılan bir araştırma, orta ve uzun süreli ısıya maruz kalmanın biyolojik yaşlanmanın hızlanmasıyla bağlantılı olduğunu ortaya koydu.
Etkiler, daha az terledikleri ve bu nedenle serinlemeleri daha zor olduğu için ısıya karşı daha savunmasız olabilen kadınlarda özellikle belirgindi. Çalışma, diyabet veya obezite hastalarının da daha yüksek riskli grupta olduğunu ortaya koydu.
Etkiler doğumdan önce bile başlayabilir
Nature Dergisi’nin 2024’teki bir araştırmasıysa Kenya’da cenin halindeyken kuraklığa maruz kalan çocuklarda biyolojik yaşlanmanın hızlanmasını inceledi. Anneler hamilelik döneminde sıcağa, susuzluğa ve duygusal sıkıntıya maruz kaldı.
Çalışmada, bu faktörlerin hücresel düzeyde onarılması gereken strese neden olabileceği, bunun da diğer hayati işlevler için daha az enerji anlamına geldiği ve potansiyel olarak hızlandırılmış yaşlanmaya yol açabileceği görüldü. Ayrıca ısı stresinin rahim ve plasentaya giden kan akışını da azaltabildiği görüldü.
Bu durum herkesin daha hızlı yaşlanacağı anlamına gelmiyor
Ailshire, bu bulguların sıcak bölgelerde yaşayan herkesin daha hızlı yaşlanacağı anlamına gelmediğini, her insanın kendine özgü risk faktörleri olduğunu ve bunlara uyum sağlamanın bazı yolları bulunduğunu söylüyor ve ekliyor: “Yükselen sıcaklıklar konusunda bir şey yapamıyorsak, en azından farkındalığı artırmamız ve stratejiler bulmamız gerekiyor. Bunun üstesinden gelmenin bir yolu olmalı.”
Uzmanlar, insanların ısıya maruz kalma seviyelerini değiştirebilir veya bunlara uyum sağlamanın yollarını bulabilirlerse, hızlanan yaşlanma sürecini yavaşlatmanın veya tersine çevirmenin mümkün olabileceğini belirtiyor.
