14 Mart Tıp Bayramı dolayısıyla KKTC Sağlık Bakanlığı Covid-19 basın bildirisi yayımladı.
Yayımlanan bildiride Covid-19 pandemisinin ülkemizdeki 2 yılı diğer ülkelere kıyasla şu şekilde ele alındı:
COVID-19 PANDEMİSİNİN ÜLKEMİZDEKİ İKİ YILI;
11 Mart 2020 de Dünya Sağlık Örgütünün Covid-19 salgınını pandemi olarak ilan etmesinin üzerinden tam iki yıl geçti. Öngörüldüğü üzere Salgın tüm ülkeleri ve kıtaları etkisi altına aldı. Geçen İki yıl içerisinde DSÖ verilerine göre Dünyada 450 milyondan fazla insan hasta oldu ve 6 milyondan fazla insan da hayatını kaybetti. 100 haftadan beri devam eden bu sağlık acil durumu tüm dünyada tababetin önemini ve gerektirdiği fedakarlıkları bir kez daha tüm dünyanın gözleri önüne serdi.
Yeni ortaya çıkan, bulaşıcılığı ve tedavisi gibi birçok konuda yeterli bilgi bulunmayan, bu virüsle mücadelede tüm dünyanın öncelikle yaptığı genel enfeksiyon kontrol önlemlerini uygulamak oldu.
Salgın dünyada genel olarak DSÖ nün bilimsel veriler üzerinden saptadığı kriterlere göre yönetilmişse de her ülkenin kendi şartlarından kaynaklanan öncelikleri de oldu.
Ülkemizin Covid-19 ile mücadelesini kısaca özetleyecek olursak:
İlk vakanın 2019 un son günlerinde Çin’de ortaya çıkmasından sonra, 21 Ocak 2021 de DSÖ 4 ülkenin verilerini kapsayan ilk salgın raporunu yayınladı. 23 Ocak 2020 de bakanlığımız ülkeye gelmesi olası bu salgın için hazırlıklara başladı. DSÖ global salgın riski olduğunu 27 Şubat 2020 de açıkladı.
Bakanlığımız, öncelikle Bulaşıcı Hastalıklar Yasası gereğince kurulan komitelerde salgını değerlendirdi. Alınacak önlemlerin devletin pek çok kurumunun birlikte hareket etmesini gerektirdiğini görerek kurumlar arası iş birliği, eşgüdüm ve toplumu bilgilendirmek için çalışmalara başladı. Halka ve sağlık çalışanlarına, ateşi, öksürüğü olan, son 14 gün yurtdışında bulunan herkesin sağlık bakanlığına bildirimi için gerekli bilgiler verildi. Bakanlığımıza ilk bildirim 9 Mart 2020 de ülkeye 8 Mart’ta Almanya’dan gelen turist kafilesinden bir kişinin ateşi olduğunun bildirilmesi ile oldu.
Numunesi hemen Türkiye Halk Sağlığı Laboratuvarına gönderilen turistin COVID-19 testi pozitif çıkması ile son 24 saatte temas ettiği kişilerin kaldığı 3 otel karantinaya alındı.
Ardından 14/3/2020 de yurtdışından gelen herkesin ev karantinasına alınmasına karar verildi.16 Mart’ta ev karantinasına uyumun düşük olduğu görülerek merkezi karantina uygulaması başlatıldı.17 Mart 2020 de de KKTC vatandaşı olmayan herkesin ülkeye girişi durduruldu.
Temaslıların karantinası da ayni şekilde merkezi karantina şeklinde otellerde yapıldı. Temaslı takip ekibi ateş poliklinikleri de yayılımın önlenmesinde önemli görev üstlendi.
Aynı zamanda yoğun bakım kapasitesini artırmak, sağlık ordusunu eşgüdümlü çalışma bilgi ve koruyucu ekipman olarak hazırlamak tıbbi malzeme laboratuvar kapasitesinin hazırlanması gibi konularda da faaliyetlerini yürüttü.
Mart 2020- Ocak 2021 arası DSÖ, CDC, ECDC gibi kurumların ürettiği klavuzlar ve Ülke’nin epidemiyolojik durumu göz önünde bulundurularak, salgın yönetimi yapıldı. Pandemi hastanesi bu süreçte T.C. Tarafından yapılarak bakanlığımıza devredildi. Ülkenin test kapasitesini artırmak için, Devlet DNA Laboratuvarının kapasitesi artırıldı ve özel DNA Laboratuvarları yetkilendirildi. Covid-19 ile ilgili otomasyon sistemleri, istatistik, veri toplama ve raporlama işlemleri de hızlı bir şekilde hayata geçirildi.
Ocak 2021 de COVID-19 aşıları ülkemizde de uygulanmaya başlandı. Aşılama oranlarının artması, hastalığa ait bilgilerin artması, virüsün geçirdiği değişimler, gibi faktörler doğrultusunda önlemler de giderek azaltıldı.
Tabi ki devlet yönetiminin de Sağlık Bakanlığının önceliklerini hayata geçirmek konusunda gösterdiği iş birliği başarımızın çok önemli bir diğer bileşenidir.
Sağlık çalışanlarının görev bilinci, devletin ve halkın iş birliği, gerektiğinde ne kadar hızlı karar alıp eyleme geçebildiğimizi göstermiştir.
Bugün gelinen noktada ülke karantinaları yok, aşı ve test kriterleri ile ülkeye girişler yapılabiliyor, hastalar evde izlenebiliyor. Tüm sektörler açık, ancak maske, mesafe ve hijyen kuralları halen devam ediyor. Aşılama halen en büyük silahımız!
Öncelikle, tüm sağlık çalışanlarına, bu mücadelede emeği geçen devlet ve özel, tüm kurum ve kuruluşlara ve sağduyulu halkımıza teşekkür ederiz.
Tüm bu önlemler neticesinde, salgının ülkedeki seyrini rakamlarla özetleyecek olursak;
· Genel Tablo ve Grafikler;
Tablo 1. Mart 2020- Şubat 2022 Vaka, ölümler ve ölüm oranları (IFR)
| DÖNEM | TOPLAM VAKA | TOPLAM ÖLÜM | IFR |
| Mart 20 | 22 | 1 | 4,55% |
| Nisan 20 | 38 | 3 | 7,89% |
| Mayıs 20 | 0 | 0 | 0,00% |
| Haziran 20 | 0 | 0 | 0,00% |
| Temmuz 20 | 37 | 0 | 0,00% |
| Ağustos 20 | 186 | 0 | 0,00% |
| Eylül 20 | 426 | 0 | 0,00% |
| Ekim 20 | 181 | 1 | 0,55% |
| Kasım 20 | 170 | 0 | 0,00% |
| Aralık 20 | 466 | 1 | 0,21% |
| Ocak 21 | 751 | 8 | 1,07% |
| Şubat 21 | 1091 | 9 | 0,82% |
| Mart 21 | 988 | 3 | 0,30% |
| Nisan 21 | 1878 | 5 | 0,27% |
| Mayıs 21 | 1038 | 2 | 0,19% |
| Haziran 21 | 776 | 2 | 0,26% |
| Temmuz 21 | 3466 | 5 | 0,14% |
| Ağustos 21 | 4868 | 22 | 0,45% |
| Eylül 21 | 3153 | 16 | 0,51% |
| Ekim 21 | 2966 | 10 | 0,34% |
| Kasım 21 | 6354 | 13 | 0,20% |
| Aralık 21 | 7114 | 38 | 0,53% |
| Ocak 22 | 19323 | 33 | 0,17% |
| Şubat 22 | 12949 | 23 | 0,18% |
| TOPLAM | 68241 | 195 | 0,29% |
Tablo 1; bu tabloda, ülkemizdeki Mart 2020 – Şubat 2022 arası aylık vaka, ölüm sayısı ve ölüm oranları görülmektedir.
Tablo 2. Ülkelere göre 1M nüfusta toplam vaka oranı sıralaması (01/03/2022’ye kadar olan veriler değerlendirilmiştir)
| S/N | ÜLKE | 1M nüfusta toplam vaka sayısı |
| 1 | Denmark | 478798,28 |
| 2 | Slovenia | 430636,50 |
| 3 | Slovakia | 391757,98 |
| 4 | Netherlands | 378021,86 |
| 5 | Estonia | 376612,98 |
| 6 | Cyprus | 362165,39 |
| 7 | France | 338692,42 |
| 8 | Czechia | 334547,37 |
| 9 | Switzerland | 323414,83 |
| 10 | Portugal | 321956,02 |
| 11 | Belgium | 306373,68 |
| 12 | Austria | 299072,04 |
| 13 | United Kingdom | 279099,48 |
| 14 | Ireland | 261638,60 |
| 15 | Croatia | 258704,49 |
| 16 | Sweden | 240959,02 |
| 17 | Spain | 236090,17 |
| 18 | Greece | 235168,40 |
| 19 | Norway | 229997,13 |
| 20 | Italy | 212531,22 |
| 21 | Hungary | 185753,68 |
| 22 | TRNC | 179620,00 |
| 23 | Germany | 178481,98 |
| 24 | Turkey | 166379,18 |
| 25 | Bulgaria | 158616,03 |
| 26 | Poland | 150277,38 |
| 27 | Romania | 143348,90 |
| 28 | Malta | 138269,72 |
| 29 | Kosovo | 126989,00 |
| 30 | Moldova | 124846,64 |
| 31 | Finland | 118493,19 |
| 32 | Bosnia and Herzegovina | 113799,81 |
| 33 | Russia | 111421,17 |
| 34 | Belarus | 97561,79 |
| 35 | Albania | 94573,00 |
Tablo 2; bu tabloda Mart 2020- Şubat 2022 arası ülkelerin 1 Milyon nüfusta toplam vaka sayılarının sıralaması görülmektedir. KKTC, 35 ülke arasında 22. Sırada olup, nüfusu göre vaka sayısında birçok gelişmiş ülkeden çok daha iyi durumdadır.
Tablo 3. Ülkelere göre 1M nüfusta ölüm oranı sıralaması (01/03/2022’ye kadar olan veriler değerlendirilmiştir)
| S/N | ÜLKE | 1M Nüfusta toplam ölüm sayısı |
| 1 | Bulgaria | 5167,29 |
| 2 | Bosnia and Herzegovina | 4740,37 |
| 3 | Hungary | 4572,38 |
| 4 | Croatia | 3699,72 |
| 5 | Czechia | 3607,14 |
| 6 | Slovakia | 3400,46 |
| 7 | Romania | 3323,86 |
| 8 | Slovenia | 3039,37 |
| 9 | Poland | 2952,25 |
| 10 | Moldova | 2790,24 |
| 11 | Belgium | 2596,13 |
| 12 | Italy | 2567,61 |
| 13 | Greece | 2498,76 |
| 14 | United Kingdom | 2371,79 |
| 15 | Russia | 2367,37 |
| 16 | Spain | 2136,75 |
| 17 | Portugal | 2073,78 |
| 18 | France | 2056,38 |
| 19 | Kosovo | 1747,92 |
| 20 | Estonia | 1697,87 |
| 21 | Sweden | 1697,02 |
| 22 | Austria | 1641,15 |
| 23 | Switzerland | 1504,22 |
| 24 | Germany | 1466,31 |
| 25 | Ireland | 1306,07 |
| 26 | Netherlands | 1262,21 |
| 27 | Albania | 1208,52 |
| 28 | Malta | 1172,25 |
| 29 | Turkey | 1112,95 |
| 30 | Cyprus | 956,47 |
| 31 | Denmark | 799,72 |
| 32 | Belarus | 687,61 |
| 33 | TRNC | 511,97 |
| 34 | Finland | 428,96 |
| 35 | Norway | 292,56 |
Tablo 3; bu tabloda Mart 2020- Şubat 2022 arası ülkelerin 1 Milyon nüfusta ölüm sayılarının sıralaması görülmektedir. KKTC, 35 ülke arasında 33. Sırada olup, nüfusa göre ölüm sayısında birçok gelişmiş ülkeden çok daha iyi durumdadır.
· Ağustos 2021- Şubat 2022 Hospitalizasyon;
Tablo 4. Ağustos 2021 – Şubat 2022 Hospitalizasyon ve aşı durumu
| HASTANE
YATIŞ TOPLAM |
TAMAŞILI | AŞILI
ORAN |
AŞISIZ / HATIRLATMA
DOZU YOK |
AŞSIZ / HATIRLATMA
DOZU YOK ORAN |
|
| Ağustos 21 | 249 | 19 | 7,63% | 230 | 92,37% |
| Eylül 21 | 215 | 48 | 22,33% | 167 | 77,67% |
| Ekim 21 | 293 | 32 | 10,92% | 261 | 89,08% |
| Kasım 21 | 362 | 54 | 14,92% | 308 | 85,08% |
| Aralık 21 | 325 | 70 | 21,54% | 255 | 78,46% |
| Ocak 22 | 301 | 64 | 21,26% | 237 | 78,74% |
| Şubat 22 | 240 | 89 | 37,08% | 151 | 62,92% |
Tablo 4; bu tabloda Ağustos 2021- Şubat 2022 arası aylık hastaneye yatan vaka sayıları ve aşı durumları ile ilgili detaylı bilgi görülmektedir.
· Ağustos 2021- Şubat 2022 Yoğun Bakım;
Tablo 5. Ağustos 2021 – Şubat 2022 Yoğun Bakım AŞI, Kronik Hastalık ve Yaş durumu
| YBÜ YATIŞ
VAKA |
TAM AŞILI | AŞILI ORAN | AŞISIZ / HATIRLATMA
DOZU YOK |
AŞSIZ / HATIRLATMA DOZU YOK ORAN | YAŞ
ORTALAMASI |
||
| Ağustos 21 | 46 | 4 | 8,70% | 42 | 91,30% | 73,00 | |
| Eylül 21 | 26 | 4 | 15,38% | 22 | 84,62% | 68,19 | |
| Ekim 21 | 25 | 6 | 24,00% | 19 | 76,00% | 64,79 | |
| Kasım 21 | 58 | 7 | 12,07% | 51 | 87,93% | 65,67 | |
| Aralık 21 | 72 | 18 | 25,00% | 54 | 75,00% | 68,54 | |
| Ocak 22 | 60 | 13 | 21,67% | 47 | 78,33% | 68,80 | |
| Şubat 22 | 42 | 11 | 26,19% | 31 | 73,81% | 76,40 | |
Tablo 5; bu tabloda Ağustos 2021- Şubat 2022 arası aylık yoğun bakım servisinde yatan vaka sayıları ve aşı durumları ile ilgili detaylı bilgi görülmektedir.
· Ağustos 2021- Şubat 2022 Ölümler;
Tablo 6. Ağustos 2021 – Şubat 2022 ÖLÜM AŞI, Kronik Hastalık ve Yaş durumu
| ÖLÜM | TAM AŞILI | AŞILI
ORAN |
AŞISIZ / HATIRLATMA
DOZU YOK |
AŞSIZ / HATIRLATMA DOZU YOK ORAN | YAŞ ORTALAMASI | |
| Ağustos 21 | 22 | 0 | 0,00% | 22 | 100,00% | 79,10 |
| Eylül 21 | 16 | 1 | 6,25% | 15 | 93,75% | 71,38 |
| Ekim 21 | 10 | 3 | 30,00% | 7 | 70,00% | 72,20 |
| Kasım 21 | 13 | 1 | 7,69% | 12 | 92,31% | 65,15 |
| Aralık 21 | 38 | 7 | 18,42% | 31 | 81,58% | 71,34 |
| Ocak 22 | 33 | 7 | 21,21% | 26 | 78,79% | 73,94 |
| Şubat 22 | 23 | 3 | 13,04% | 20 | 86,96% | 74,96 |
Tablo 6; bu tabloda Ağustos 2021- Şubat 2022 arası aylık kaybedilen vaka sayıları ve aşı durumları ile ilgili detaylı bilgi görülmektedir.
Yukarıdaki tablolarda aşılı kişilerin, aşısız veya eksik aşılı kişilere göre hospitalizasyon (hastane yatış), yoğun bakıma yatış ve ölüm oranlarının çok daha düşük olduğu görülmektedir.
Aşılanma Oranları;
Tablo 7. 13.03.2022 itibarı ile aşılanma oranları;
| Açıklama | Sayı | Nüfusa oran |
| 12 yaş üzeri en az 2 doz aşılanan | 309.076 | 90,92% |
| 18 yaş üzeri hatırlatma dozu yapılmış | 212.730 | 66,98% |
