Göç Kimlik ve Hak Çalışmaları Merkezi (CMIRS)’ın her 3 ayda bir düzenli olarak gerçekleştirdiği çalışmalarının Aralık 2021 dönemi sonuçları yayımlanmaya devam ediyor.
Bu çalışma Aralık 2021 döneminde 500 kişi ile telefon anketi şeklinde yürütülmüş olup Göç Kimlik ve Hak Çalışmaları Merkezi (CMIRS)’ün her 3 ayda bir düzenli olarak gerçekleştirdiği çalışmanın devamıdır.
CMIRS olarak her üç ayda bir düzenli olarak Kıbrıslıtürklerin siyasi güven, sosyal güven, bireysel özgüven, mutluluk algısını ölçmekte ve bu oranların zaman içerisinde birbiriyle ilişkisi yanında yaşadığımız gelişmelerden ne şekilde etkilendiğini de gözlemlemekteyiz. Bu çalışma 3 bölüm halinde yayınlanmakta olup bugün yayınlanan bölüm ülkede yaşanabilirlik, demokrasi, insan hakları ve vatandaşın kendini ne derece etkili hissettiği ile ilgili sonuçları içermektedir.
ÖZET SONUÇLAR
Ülkede yaşayan insanların mutluluğu ve bir ülkenin yaşanabilir olup olmadığı o ülkede yaşayan bireylerin kendilerini ne derece etkili gördükleriyle doğrudan ilişkilidir. Toplumun kendine güveni ve dolayısıyla sosyal güven ve siyasi güven oranları da tamamen buna bağlıdır.
Bu çalışmada gördük ki, ekonomik sonuçlara ek olarak son dönemde ülkede yaşanabilirlik ve insan hakları sonuçları da düşmeye devam etmektedir. Katılımcıların sadece beşte biri ülkede siyasete etki edebildiğini düşünmektedir ki bu demokrasi adına oldukça düşündürücü bir sonuçtur. Ankete katılanların büyük bir çoğunluğu hiçbir başlıkta kendini etkili hissetmediğini belirtmiştir. Bundan dolayıdır ki özellikle seçimler sonrası vatandaşın karar mekanizmalarına katılımının artırılması ve ‘vatandaşa rağmen’ atılan adımların durdurulması gerekmektedir.
Uzun bir süredir Kıbrıslı Türklerin depresyonda olan, kendine güveni olmayan, siyasete ve toplumun diğer bireylerine de güvenini kaybetmiş bir toplum olduğunu söylemekteyiz. Bu çalışma bu güne kadarki en kötü rakamların ortaya çıktığı bir çalışmadır ve artık toplumda sosyal patlamalar yaşanmaması için bir an önce yürütülen siyasetin değiştirilmesi gerekmektedir.
Yaşanabilirlik Puanı: 10 üzerinden 4.96
Ülkenin yaşanabilirlik puanı Aralık 2020’den beri düşmeye devam etmekte olup Aralık 2021’de bu güne kadarki en düşük noktasına gelmiştir.
KKTC’de Demokrasinin İşleyişi
KKTC demokrasisi sınıfta kalmıştır… puan 10 üzerinden 3.95
Yönetim tüm başlıklarda sınıfta kalmıştır…
Son 2 dönemdir 5 üzerinde, yani geçer puan, alan hiçbir başlık olmaması da ayrıca dikkat çekicidir.
İnsan Hakları Karnesi
Aralık 2021 çalışmasında ülkemizin insan hakları karnesi de oluşturulmuştur. Buna göre insan hakları ortalaması 10 üzerinden 5.43 olmuştur. Bu puan bu güne kadarki en düşük insan hakları ortalaması olarak dikkat çekmektedir.
Sağlık hakkı, engelli hakları ve İşsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkı 5 puanın altında kalan ve en düşük puan alan haklar olarak dikkat çekmektedir.
En yüksek puan alan haklar ise sırasıyla evlenme ve aile kurma hakkı, seçme seçilme hakkı, serbest dolaşım hakkı ve dernek kurma hakkı olmuştur.
Etki Edebilme
Bu bölümde Kıbrıs’ın kuzeyinde vatandaşların kendilerini ne derece etkisiz hissettikleri göz önüne serilmektedir. Bu sonuçlar demokrasi açısından oldukça düşündürücüdür.
Katılımcıların sadece 20.36%sı bir vatandaş olarak kendini siyaset üzerinde etkili hissettiğini belirtmiştir. Her 5 kişiden yaklaşık 4ü siyaset üzerinde etkisiz olduğunu düşünmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 32.93% idi.
Katılımcıların sadece 33.61%i kendini bir vatandaş olarak ekonomi üzerinde etkili hissetmektedir. Her 3 kişiden yaklaşık 2si ekonomi üzerinde etkisiz olduğunu düşünmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 35.35% idi.
Katılımcıların sadece 28.43%ü kendini bir vatandaş olarak Kıbrıs Sorunu üzerinde etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 25.15% idi.
Katılımcıların sadece 48.28%i kendini bir vatandaş olarak çevre üzerinde etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 59.51% idi.
Katılımcıların sadece 46.56%sı bir vatandaş olarak kendini insan hakları konusunda etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 50.91% idi.
Katılımcıların sadece 35.57%si bir vatandaş olarak kendini sağlık üzerinde etkili hissettiğini belirtmiştir. Bu soru Aralık 2020 anketinde sorulmamıştı.
Katılımcıların 74.69%u aşısız kişilere kısıtlamalar getirilmesine sıcak baktığını belirtmiştir.
Genel Sonuçlar
SOSYAL GÜVEN
Sizce genel olarak insanlara guvenilebilir mi yoksa insanlarla iletisimde herzaman cok dikkatli mi olmak gerekir?
| Dönem | Sosyal Güven (0-10) |
| Mart 2015 | 2.49 |
| Haziran 2015 | 1.72 |
| Eylül 2015 | 2.15 |
| Ocak 2016 | 3.17 |
| Nisan 2016 | 2.69 |
| Temmuz 2016 | 2.01 |
| Ekim 2016 | 2.04 |
| Ocak 2017 | 3.50 |
| Nisan 2017 | 2.02 |
| Temmuz 2017 | 3.02 |
| Ekim 2017 | 2.04 |
| Şubat 2018 | 3.49 |
| Haziran 2018 | 3.48 |
| Eylül 2018 | 2.04 |
| Aralık 2018 | 3.85 |
| Mart 2019 | 2.79 |
| Haz 2019 | 2.96 |
| Eylül 2019 | 3.69 |
| Aralık 2019 | 4.43 |
| Mayıs 2020 | 2.04 |
| Haziran 2020 | 2.02 |
| Eylül 2020 | 2.19 |
| Aralık 2020 | 2.79 |
| Mart 2021 | 3.30 |
| Haziran 2021 | 3.69 |
| Eylül 2021 | 3.24 |
| Aralık 2021 | 3.25 |
Bu dönemde sosyal güven oranı 3 ay önceye kıyasla hemen hemen ayni kalmış ve 10 üzerinden 3.25 olmuştur. Kendini depresif hisseden, geleceğe umutla bakamayan toplumda bireylerin birbirlerine olan güven oranında da düşüşler yaşanması doğaldır.
Yaşanabilirlik Puanı: 10 üzerinden 4.96
Ülkenin yaşanabilirlik puanı Aralık 2020’den beri düşmeye devam etmekte olup Aralık 2021’de bu güne kadarki en düşük noktasına gelmiş ve ilk kez 5’in altına düşmüştür.
| Yaşanabilirlik Puanı (10 üzerinden) | |
| Mart 2019 | 6 |
| Haziran 2019 | 5.93 |
| Eylül 2019 | 5.62 |
| Aralık 2019 | 6.27 |
| Mayıs 2020 | 5.93 |
| Haziran 2020 | 6.28 |
| Eylül 2020 | 5.99 |
| Aralık 2020 | 6.32 |
| Mart 2021 | 6.16 |
| Haziran 2021 | 6.09 |
| Eylül 2021 | 5.10 |
| Aralık 2021 | 4.96 |
KKTC’de Demokrasinin İşleyisi
KKTC demokrasisi sınıfta kalmıştır…
İlk olarak Mart 2021 anketinde katılımcıların KKTC’de demokrasinin işleyişine 10 üzerinden bir demokrasi puanı vermeleri istenmiştir. Mart 2021’de demokrasi puanı 4.91 olmuş, ve KKTC demokrasisi sınıfı geçememiştir. Haziran 2021 anketinde ise katılımcıların KKTC demokrasisine verdiği not daha da düşmüş ve 3.74 olmuştur. Ölçmeye başladığımız günden itibaren düşmeye devam eden KKTC’de demokrasinin işleyişi puanı Eylül ayındaki anketimizde daha da düşmüş ve 3.70’e gerilemiştir. Aralık 2021 anketinde biraz artış gösteren demokrasi puanı hala daha sınıfı geçememektedir.
| Dönem | Demokrasi Puanı |
| Mart 2021 | 4.91 |
| Haziran 2021 | 3.74 |
| Eylül 2021 | 3.70 |
| Aralık 2021 | 3.95 |
Yönetim tüm başlıklarda sınıfta kalmıştır…
Ayrıca bu dönemde ülke yönetimine verilen puanlar şu şekildedir: (10 üzerinden)
| Aralık 2020 | Mart 2021 | Haziran 2021 | Eylül 2021 | Aralık 2021 | |
| Üretime dayalı istihdam olanakları | 3,74 | 3,92 | 3.06 | 2.93 | 2.96 |
| Gelir dağılımında adalet | 3,50 | 3,50 | 2.79 | 2.48 | 2.87 |
| Eğitimde kalite ve eşit erişim | 4,78 | 4,31 | 4.06 | 3.53 | 3.69 |
| Sağlıkta altyapı ve eşit erişim | 4,26 | 4,47 | 3.50 | 3.17 | 3.24 |
| Çevre korumada duyarlılık | 4,55 | 4,44 | 3.36 | 3.65 | 3.74 |
| Kültürel ve sanatsal faaliyetlerin yaygınlığı | 5,93 | 4,35 | 4.49 | 4.25 | 4.15 |
| Barış ve huzur ortamı | 6,34 | 5,01 | 5.78 | 4.70 | 4.60 |
| Düşünce, İfade ve hak arama özgürlüğü | 6,11 | 4,72 | 5.57 | 4.57 | 4.71 |
Bu karneden de görülebileceği gibi ülke yönetimine katılımcıların birçok başlıkta verdikleri memnuniyet puanları düşmeye devam etmektedir. Son 2 dönemdir 5 üzerinde, yani geçer puan, alan hiçbir başlık olmaması da ayrıca dikkat çekicidir.
İnsan Hakları Karnesi
Aralık 2021 çalışmasında ülkemizin insan hakları karnesi de oluşturulmuştur. Buna göre insan hakları ortalaması 10 üzerinden 5.43 olmuştur. Bu puan bu güne kadarki en düşük insan hakları ortalaması olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca dikkat çekici olan, her başlıkta ülkede insan haklarına verilen puanların düşmüş olmasıdır.
Sağlık hakkı, engelli hakları ve İşsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkı 5 puanın altında kalan ve en düşük puan alan haklar olarak dikkat çekmektedir.
En yüksek puan alan haklar ise sırasıyla evlenme ve aile kurma hakkı, seçme seçilme hakkı, serbest dolaşım hakkı ve dernek kurma hakkı olmuştur.
| Şubat 2010 | Ekim 2011 | Aralık 2020 | Aralık 2021 | |
| Yaşam Hakkı | 7.98 | 7.14 | 6,97 | 5,86 |
| Ayrımcılığa uğramadan yaşama hakkı | 6.46 | 5.96 | 6,54 | 5,41 |
| İşkence ve insanlık dışı uygulamalardan serbest yaşama hakkı | 7.96 | 6.44 | 6,84 | 5,26 |
| Kanun önünde herkesin eşit olma hakkı | 7.42 | 6.12 | 5,42 | 5,36 |
| Yurttaşlık hakları | 7.56 | 6.28 | 5,98 | 5,46 |
| Serbest dolaşım hakkı | 8.62 | 7.44 | 6,42 | 5,88 |
| Mülk edinme hakkı | 8.18 | 7.20 | 6,83 | 5,65 |
| Vicdan, düşünce ve inanç özgürlüğü | 8.52 | 7.26 | 6,99 | 5,81 |
| Evlenme ve aile kurma hakkı | 9.44 | 8.08 | 7,64 | 6,16 |
| Dernek kurma hakkı | 8.62 | 7.20 | 7,20 | 5,87 |
| Seçme seçilme hakkı | 9.18 | 7.58 | 7,96 | 5,92 |
| Çalışma hakkı | 8.24 | 7.16 | 7,57 | 5,76 |
| İşsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkı | 7.64 | 6.32 | 6,68 | 4,98 |
| Eğitim Hakkı | 8.66 | 6.90 | 6,61 | 5,03 |
| Sağlık hakkı | 7.60 | 5.66 | 5,94 | 4,60 |
| Engelli Hakları | 7.56 | 6 | 6,28 | 4,82 |
| Çocuk Hakları | 8.12 | 6.60 | 6,68 | 5,09 |
| Azınlık Hakları | 7.40 | 5.58 | 5,54 | 5,10 |
| Kadın Hakları | 8.60 | 7.38 | 5,65 | 5,17 |
| Ortalama Puan | 8 | 6.76 | 6.62 | 5.43 |
Etki Edebilme
Bu bölümde Kıbrıs’ın kuzeyinde vatandaşların kendilerini ne derece etkisiz hissettikleri göz önüne serilmektedir. Bu sonuçlar demokrasi açısından oldukça düşündürücüdür.
Katılımcıların sadece 20.36%sı bir vatandaş olarak kendini siyaset üzerinde etkili hissettiğini belirtmiştir. Her 5 kişiden yaklaşık 4ü siyaset üzerinde etkisiz olduğunu düşünmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 32.93% idi.
Katılımcıların sadece 33.61%i kendini bir vatandaş olarak ekonomi üzerinde etkili hissetmektedir. Her 3 kişiden yaklaşık 2si ekonomi üzerinde etkisiz olduğunu düşünmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 35.35% idi.
Katılımcıların sadece 28.43%ü kendini bir vatandaş olarak Kıbrıs Sorunu üzerinde etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 25.15% idi.
Katılımcıların sadece 48.28%i kendini bir vatandaş olarak çevre üzerinde etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 59.51% idi.
Katılımcıların sadece 46.56%sı bir vatandaş olarak kendini insan hakları konusunda etkili hissetmektedir. Bu oran Aralık 2020 anketinde 50.91% idi.
Katılımcıların sadece 35.57%si bir vatandaş olarak kendini sağlık üzerinde etkili hissettiğini belirtmiştir. Bu soru Aralık 2020 anketinde sorulmamıştı.
Katılımcıların 74.69%u aşısız kişilere kısıtlamalar getirilmesine sıcak baktığını belirtmiştir.
