Paranoid kişilik bozukluğu, halk arasında paranoya olarak bilinen psikolojik bir rahatsızlıktır. En genel tanımı ile bu rahatsızlık bireyin, diğer insanlara karşı nedensiz ve devamlı şekilde duyduğu şüpheci ve güvensiz yaklaşımdır.
Sürekli devam eden şüphe ve güven eksikliği durumu çocukluk veya ergenlik dönemi içerisinde başlar. Bu rahatsızlık erkeklerde daha yaygındır. Paranoid kişinin duyduğu aşırı güven eksikliği ve şüphe duygusu, çevresindeki insanların kendisinden faydalanacağı ya da kendisine zarar vereceği düşüncesiyle saplantı haline gelebilir. Bu yüzden kişi sürekli olarak tedbirli ve dikkatlidir.
Paranoyak düşüncelerin esir aldığı insan, sosyal ve aile ortamında sağlıklı bir iletişim kuramaz ve ilişkileri bozulur. Paranoid Kişilik Bozukluğu’na sahip insanlar her zaman tetiktedir çünkü başkalarının sürekli olarak onları aşağılamaya, zarar vermeye veya tehdit etmeye çalıştıklarına inanırlar.
Bunlar genellikle asılsızdır; tıpkı diğer suçlama ve güvensizlik alışkanlıkları gibi yakın hatta sadece sıradan ilişkiler kurmalarını engeller. Paranoid Kişilik Bozukluğu olan insanlar: Başkalarının onları sömürdüğüne veya kandırdığına inanarak başkalarının bağlılığından, sadakatinden veya güvenilirliğinden şüphe duyarlar. Başkalarına güvenmek ya da kişisel hayatı hakkında konuşmak konusunda isteksizdirler çünkü bilgilerin kendilerine karşı kullanılacağından korkarlar. Affetmezler ve kin tutarlar. Aşırı duyarlıdırlar ve eleştiriyi zayıflık olarak algılarlar.
Masum ifadelerden veya başkalarının gündelik görünümlerinden gizli anlamlar çıkarırlar. Karakterlerine kimsenin görmediği saldırıları fark ederler ve genellikle öfke ile tepki gösterirler ve misillemeye çabuk geçerler. Eşlerinin veya sevgililerinin sadakatsiz olduğuna dair nedensiz şüphe duyarlar. Genelde başkalarıyla olan ilişkilerinde soğuk ve uzaktırlar ve ihanete uğramamak için kontrolcü ve kıskanç olabilirler. Her zaman haklı olduklarına inanarak problemlerdeki veya çatışmalardaki rollerini göremezler. Rahatlamakta zorlanırlar. İnatçı ve tartışmacıdırlar.
Başta farklı kültür gruplarının olmak üzere başkalarının olumsuz yargı kalıplarını geliştirme eğilimindedirler. Paranoid Kişilik Bozukluğu kişiler genellikle kendileri tedaviye ihtiyaç duymazlar. Paranoid Kişilik Bozukluğu, kişilerin başkalarına güvenmekte zorlanmaları sağlık profesyonelleri için de bir zorluk oluşturmaktadır çünkü güven, psikoterapinin önemli bir faktörüdür. Sonuç olarak Paranoid Kişilik Bozukluğu olan birçok insan tedaviye uymaz ve hatta terapistin amaçlarını sorgulayabilir.
Tedavi olmak isteyen hastalarda psikoterapi tercih edilir. Terapide genel başa çıkma becerilerini, özellikle güven ve empatiyi artırmanın yanı sıra sosyal etkileşimi, iletişimi ve benlik saygısını geliştirmeye odaklanılır. Paranoid Kişilik Bozukluğu’nun tedavisinde genellikle ilaç kullanılmaz. Bununla birlikte psikiyatri ilaçları, kişinin semptomları şiddetli ise ya da anksiyete veya depresyon gibi ilişkili bir psikolojik sorundan mustaripse reçete edilebilir.
