ünya Sağlık Örgütü’nün katılımıyla oluşturulmuş olan ”Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığına Karşı Küresel Girişim Grubu” tarafından her yıl Kasım ayının üçüncü Çarşamba günü Dünya KOAH Günü olarak belirlenmiştir.
KOAH, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmakla birlikte, Küresel Hastalık Yükü Çalışması verilerine göre, yılda 2,9 milyon ölüme neden olmaktadır. Günümüzde tüm dünyada 3. ölüm nedeni haline gelen KOAH, tüm ölümlerin de %5,5’ inden sorumludur.
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, ilerleyici ve tam olarak geri dönüşümlü olmayan, buna karşılık önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır. KOAH havayollarını daraltır, solunumu güçleştirir. Genellikle kronik bronşit ve amfizem zemininde gelişen KOAH’ da hastalar, öksürük, balgam, nefes darlığı şikayetlerine sahiptirler.
KOAH Hastalığı için risk faktörü sigara
KOAH için en önemli risk faktörü sigara kullanımıdır. Sigara içenler, içmeyenlere göre, daha fazla solunumsal şikayetlere, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, puro, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine neden olur. Öte yandan özellikle biyomas yani odun, tezek vb. yakıtların yanmasına bağlı olarak gelişen iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışmanın; en önemli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Risk faktörlerine maruziyet öyküsü olan kişilerde, öksürük, balgam ve eforla nefes darlığı olan hastalarda KOAH tanısı düşünülmelidir. Fakat tanı, solunum fonksiyon testleriyle doğrulanmalıdır. Etkili bir tedavi programı için ise, hastalığın değerlendirilmesi ve izlenmesi, risk faktörlerinin azaltılması, farmakolojik tedavi ve farmakolojik olmayan (solunumsal rehabilitasyon programları, oksijen tedavisi ve sınırlı sayıdaki vakada uygulanan cerrahi girişimler) tedavi yaklaşımları önemlidir.
Önemli bir halk sağlığı sorunu olan KOAH’ a dikkat çekmek, KOAH’ın doğru ve erken tanısı, uygun ve yeterli tedavisi ile hastalarımızın kaliteli bir yaşam sürdürmeleri önemlidir.
Hastalıkları önlemenin en önemli kısmı farkındalık oluşturmakla başlar. KOAH hastalığıyla mücadele için, sigarayı bırakın. Akciğerlerinize yardım etmek için yapabileceğiniz en önemli şey budur. Nefesiniz hayatınızdır.
KOAH NEDİR?
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), amfizem, kronik bronşit ve refrakter (geri dönüşümsüz) astımı da içeren ilerleyici akciğer hastalıklarını tanımlamak için kullanılan bir şemsiye terimdir. Bu hastalık nefes darlığı ile karakterizedir.
Bu, çoğu zaman sigara dumanından kaynaklanan tahriş edici gazlara veya partiküllü maddelere uzun süre maruz kalmadan kaynaklanır. KOAH’lı kişiler kalp hastalığı, akciğer kanseri ve çeşitli başka durumlar geliştirme riski altındadırlar.
Amfizem ve kronik bronşit, KOAH’a katkıda bulunan en yaygın iki durumdur. Kronik bronşit, akciğerlerin hava keselerine (alveollerine) ve buradan hava taşıyan bronşiyal tüplerin kaplamasının iltihaplanmasıdır. Günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.
Amfizem, sigara dumanı ve diğer tahriş edici gazlar ve partikül madde hasarına maruz kalmanın sonucu olarak akciğerlerin en küçük hava geçitlerinin (bronşiyoller) sonundaki alveollerin tahrip edildiği bir durumdur.
KOAH BELİRTİLERİ
KOAH belirtileri her kişi için farklı olabilir, ancak yaygın belirtiler şunlardır:
– Efor (yorulma) sonrası artan nefes darlığı
– Sık öksürük (mukuslu ve mukussuz)
– Hırıltı
– Göğüste sıkılık
Öksürük
KOAH hastalarının çoğunda ilk belirti öksürüktür; nefes darlığı ile birlikte olabilir. Sigara içenler, hafif başlayıp zamanla yaşamlarının bir parçası olan öksürüğü önemsemez ve sigara öksürüğü sanırlar. Sabahları ve kış aylarında yakınmalar daha sık ve şiddetlidir. Başlangıçta yakınmaların önemsenmemesi hastalığa erken tanı konmasını geciktirir.
Balgam çıkarma
Öksürükle birlikte balgam çıkarma sabahları daha fazladır. Balgam genelde sümüksü ve beyaz renklidir. Balgam miktarının artması, renginin sarı veya yeşil renge dönüşmesi solunum yollarında mikrobik bir iltihabın olduğunun göstergesidir.
Nefes darlığı
Nefes darlığı, özellikle hareket sırasında ortaya çıkar ve yıllar içinde yavaş yavaş artar. Nefes darlığı başlangıçta hızlı yürürken ya da merdiven/yokuş çıkarken ortaya çıkarken yıllar içinde giyinme, konuşma, hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir. Hastalık zaman içinde ilerledikçe hafif alışveriş poşetini taşıma, hatta yıkanma gibi günlük aktiviteler bile yapılamaz hale gelebilir. Zaman içinde göğüs kafesi genişler ve bir fıçı şeklini alabilir. Nefes alındığında, kaburga aralıkları içeri doğru çekilir ve hasta nefesini dudaklarını büzerek vermeye çalışır.
KOAH HASTALIĞININ NEDENLERİ
KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Sigara içenler, içmeyenlere göre, daha fazla solunumsal şikâyetlere, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine katkı yapar. KOAH gelişiminde genetik risk faktörlerinin rolü henüz çok iyi aydınlatılamamış olmasına rağmen, sağlıkta eşitsizlik, özellikle biyomas (odun, tezek, kök benzeri yakıt) kullanımına ikincil iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışmanın en önemli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Son yıllarda önemi giderek vurgulanmaya başlayan fiziksel aktivitede azalma, hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir.
KOAH İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ
KOAH için risk faktörleri şunları içerir:
Tütün dumanına maruz kalma
KOAH için en önemli risk faktörü uzun süreli sigara içmektir. Pipo içenler, puro içenler ve sigara dumanına maruz kalan kişiler risk altında olabilirler. Astım, kronik inflamatuar hava yolu hastalığı ve sigara kullanımı kombinasyonu KOAH riskini daha da artırır.
İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma
İşyerindeki kimyasal buharlara ve tozlara uzun süre maruz kalmak akciğerlerinizi tahriş edebilir. Kömür ve metal işçilerinde, ulaşım sektöründe çalışanlarda, odun işçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve tekstil işçilerinde KOAH görülme olasılığı daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma olasılığı çok yükselmektedir.
Yakıttan çıkan dumanlara maruz kalma
Gelişmekte olan ülkelerde, kötü havalandırılan evlerde yemek pişirmek kullanılan yakıtlardan çıkan dumanlara maruz kalan insanlarda, KOAH gelişme riski daha yüksektir.
Yaş
KOAH yıllar içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır. Bu nedenle çoğu insanda semptomlar 35-40 yaşlarında ortaya çıkar.
Genetik
Hastaların yaklaşık %1’inde KOAH, akciğerleri korumaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin vücutta genetik olarak yetersiz düzeyde olması sonucu gelişir. Bu kişilerde sigara kullanımı KOAH’ın ortaya çıkışını hızlandırır.
KOAH TEDAVİSİ
KOAH, tümüyle ortadan kaldırılamamakla birlikte, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi semptomları hafifletebilir, komplikasyonları önleyebilir ve genellikle hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.
