Güney Kıbrıs çevre kirliliğinde AB radarına takıldı

Güney Kıbrıs , çevre alanında Avrupa Birliği (AB) tarafından yürütülen 16 aktif ihlal prosedürüyle karşı karşıya.

Sorunlar geniş bir yelpazeye yayılıyor: Baf’da 540’dan fazla yasa dışı çöp alanı, Pelendri’de devlet ormanına dökülen atıklar yüzünden kapanan yangın şeridi, Yeri’de devlet kurumlarına ait ofis mobilyalarının tarlalara atılması, Akamas sürdürülebilir kalkınma planında rapor edilen kötü yönetim ve çöplerle dolup taşan sahiller… Çoğu zaman temizlik girişimleri bireylerin inisiyatifiyle başlatılıyor.

Ağustos başında yayımlanan Sayıştay raporu, devletin çevre ihlallerine karşı “ciddi bir isteksizlik” sergilediğini, acil ve köklü önlemler almaktan uzak durduğunu ortaya koydu.

AB’nin uyarıları ve dava süreci

AB Komisyonu uzun süredir Kıbrıs’ın çevre koruma konusundaki zafiyetlerine dikkat çekiyor. BirdLife kampanya sorumlusu Tassos Shialis, özellikle Habitatlar Direktifi’nin 6.3. maddesinin sistematik biçimde ihlal edildiğini söyledi. Mart 2024’te Komisyon, davayı Avrupa Adalet Divanı’na taşıyarak Kıbrıs’tan düzeltici tedbirler almasını talep etti.

Shialis’e göre, bir yıl geçmesine rağmen doğru çevresel değerlendirme prosedürlerinin uygulanmasında kayda değer bir ilerleme olmadı. Özellikle büyük ölçekli projeler, Natura 2000 alanları ve koruma altındaki türler için ciddi tehdit oluşturuyor.

Komisyon, Kıbrıs’ın 37 özel koruma alanından 28’i için gerekli koruma önlemlerini hâlâ belirlemediğini, beş alan içinse mevcut hedeflerin yetersiz kaldığını belirtti. İlk uyarı Haziran 2021’de, gerekçeli görüş ise Nisan 2022’de gönderilmişti.

Sayıştay raporunda ihlaller zinciri

Ağustos ayında yayımlanan yeni Sayıştay raporu, daha önce dile getirilen çevre sorunlarının hâlâ sürdüğünü ve devletin AB çevre yasalarını açıkça ihlal etmeye devam ettiğini vurguladı.

Raporda öne çıkan örnekler:

Ayia Thekla ve Kouklia’daki yasa dışı inşaatlar,Vati ve Kotsiatis’te yasa dışı çöplükler,Akamas Natura 2000 bölgelerinde izinsiz yapılar,Tehlike arz eden ruhsatsız geri dönüşüm tesisleri.Hatta, Lakatamia’daki çevre merkezi bile çevresel etki değerlendirmesi yapılmadan inşa edildi.

Sorumluluk kimde?

Güney Kıbrıs , Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne bağlılık sözü vermiş olsa da, AB sıralamasında 34 ülke arasında 32. sırada yer alıyor. Parlamento çevre komitesi ve danışma komiteleri bulunmasına rağmen etkileri sınırlı.

Yerel otoritelerle birlikte yürütülen projeler (golf sahaları, güneş enerji parkları, kamp alanları) genellikle koruma bölgelerinin dibine kadar geliyor. Yasa dışı çöplüklerin temizliği veya izinsiz yapıların yıkılması gibi günlük sorunlarda yetki karmaşası hakim.

Güney Kıbrıs Çevre Dairesi Direktörü Theodoulos Mesimeris, yasa gereği yasa dışı atıkların temizlenmesinden yerel otoritelerin sorumlu olduğunu, bakanlık olarak ise uydu verileriyle destek ve kısmi mali katkı sağladıklarını söyledi. Ancak tüm masraflar karşılanmadığı için Güney Kıbrıs İçişleri bakanlığı da devreye giriyor.

Sonuçta, farklı kurumlar arasındaki dağınık sorumluluklar çevre koruma konusunda ciddi bir boşluk yaratıyor. Sorumluluk kimin üzerinde? sorusu hâlâ yanıt bulmuş değil — tıpkı ada genelinde birikmeye devam eden atıklar gibi.