ANAYASA ÇİĞNENİYOR… KKTC Anayasası’nın 92. Maddesi uyarınca 31 Ekim 2020 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından Cumhuriyet Meclisine sunulması gereken 2020 Bütçesi UBP’deki kriz dolayısıyla oluşan hükümet boşluğu nedeniyle unutuldu. Yasa, yeni yılın ilk gününden 2 ay önce Bakanlar Kurulu onaylı bütçenin Meclise gönderilmesini emretmesine rağmen, henüz bu konuda kamuoyuna yapılan bir açıklama yok.
BÜTÇE GEÇMEZSE NE OLUR?… Ülkemizde siyasi belirsizliğin doruk yaptığı bugünlerde “2020 bütçesi yılbaşına kadar geçmezse ne olur?” sorusunu yönelttiğimiz ekonomistler, icraatların sıkıntıya düşeceğini ancak, bunun kısa vadeli olarak aşılmasının da yolunun bulunduğunu vurguladılar.
GEÇENE KADAR 1/12 FORMÜLÜ… Ekonomi çevreleri bütçe geçmediği zaman devletin çalışma düzeninin duramayacağına işaret ederek, bir önceki yılın bütçesi üzerinden 1/12 formülüyle gider ve gelirlerin ayarlanabileceğine dikkat çekiyor. Bu uygulama bakanlıklara; yeni bütçe yürürlüğe girinceye kadar, geçmiş mali yıldaki gider cetvellerinde öngörülen ödeneklerin 1/12’sinin, aylık olarak uygulanmasına ve gelirlerin tahsilinin devamına olanak sağlıyor.
YATIRIM, PROJE, İSTİHDAM YOK… Kısa vadeli ve geçiş dönemi için planlanan bu formül, bakanlıkların yeni yatırım, proje ve istihdamlarını ise kapsamıyor. Bütçe her bakanlık ve kurum için kalem kalem planlandığı için 2021 yılı için planlanan yatırım, proje ve istihdam gibi yeni harcama kalemleri eski bütçede karşılıkları olmadığı için yapılamayacak.
HAYAT PAHALILIĞI NASIL YANSIYACAK?… Ekonomiye en çok zarar veren olayın istikrarsız bir siyaset olduğuna vurgu yapan ekonomistler, dövizdeki dalgalanmanın 2021 bütçesinde değerlendirilmesi gerektiğini de belirtiyor. Ekonomistler, “Orada yeni bir bütçe olmadığı için Türk Lirası’ndaki kayıplar düşünülerek hiçbir şey yapılamayacak. Yani, hayat pahalılığının maaşlara ve ücretlere yansıtılması da yeni bütçenin kabul edilmesi sonrasına, belki de birkaç ay sonraya sarkacak” dediler.
GIYNIK ÖZEL – GIYNIK MANŞET
KKTC Anayasası’nın emrettiğine göre 2021 bütçesinin 31 Ekim 2020’de Bakanlar Kurulu’nun onayı ile Cumhuriyet Meclisi’ne sunulması gerekiyordu.
Önce Cumhurbaşkanlığı seçimi, ardından Ulusal Birlik Partisi’nde kurultay ve çıkan krizle yarım kalan kurultay sonrasında oluşan hükümet boşluğu bütçeyi ikinci plana itti.
Yasa, yeni yılın ilk gününden iki ay önce Bakanlar Kurulu onaylı bütçenin Meclise gönderilmesini emretmesine rağmen, henüz bu konuda kamuoyuna yapılan bir açıklama da yok.
Ülkemizde siyasi belirsizliğin doruk yaptığı bugünlerde “2020 bütçesi yılbaşına kadar geçmezse ne olur?” sorusunu yönelttiğimiz ekonomistler, icraatların sıkıntıya düşeceğini ancak, bunun kısa vadeli olarak aşılmasının da yolunun bulunduğunu vurguladılar.
2020 BÜTÇESİNE DEVAM
Bütçenin geçmemesi durumunda 2020 bütçesinin uygulanmasına devam edileceğini işaret eden ekonomistler, “Bütçe kullanılarak maaşlar ödeniyor ve vergiler kullanılıyor. 2021 yılında da aynı şekilde devam edilecek. Ancak 2021 yılında 2020 bütçesi kullanılmazsa ve o ay için öngörülen bütçe harcamaları aşılırsa, kaos o zaman ortaya çıkar” dediler.
“2021 Mali yılı Bütçesi Cumhuriyet Meclisi’nden geçmezse ne olur?” sorusuna cevap veren ekonomistler bu konuda şunları söyledi:
“16/1999 sayılı ‘Bütçenin Hazırlanması ve Uygulanmasına İlişkin Kurallar Yasası’nın 5. Maddesine göre; Geçici Bütçe, Bütçe Yasa Tasarısı’nın yeni mali yılın başlayacağı tarihe kadar herhangi bir nedenle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi’nce onaylanmaması halinde, yeni mali yıl Bütçe Yasası yürürlüğe girinceye kadar, geçmiş mali yıl Bütçe Yasasına bağlı gider cetvellerinde öngörülen ödeneklerin 1/12’sinin, aylık olarak uygulanmasında ve gelirlerin tahsilinin devamında bakanlık yetkilidir” diyor. Kısaca 2020 Bütçesi yasallaşmazsa kısa vadede Devlet çok fazla sıkıntıya girmez.
İlgili yasa maddesine göre geçmiş mali yıl Bütçe Yasasına bağlı gider cetvellerinde öngörülen ödeneklerin 1/12’sinin, aylık olarak uygulanmasına ve gelirlerin tahsili devam eder. Bu açıdan yasal bir sıkıntı yok. Ayrıca her mali yıl başlangıcında Maliye Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu bütçe uygulamaları genelgesi nerede ise Şubat ayının ilk haftasına sarkarken, TC’den ayrılan ödenekler de genelde Mart başında serbest kalıyor.
YATIRIM, PROJE, İSTİHDAM YOK
Kısa vadeli ve geçiş dönemi için planlanan bu formül, bakanlıkların yeni yatırım, proje ve istihdamlarını ise kapsamıyor. Bütçe her bakanlık ve kurum için kalem kalem planlandığı için 2021 yılı için planlanan yatırım, proje ve istihdam gibi yeni harcama kalemleri eski bütçede karşılıkları olmadığı için yapılamayacak.
HAYAT PAHALILIĞI NASIL YANSIYACAK?
Ekonomiye en çok zarar veren olayın istikrarsız bir siyaset olduğuna vurgu yapan ekonomistler, dövizdeki dalgalanmanın 2021 bütçesinde değerlendirilmesi gerektiğini de belirtiyor. Ekonomistler, “Orada yeni bir bütçe olmadığı için Türk Lirası’ndaki kayıplar düşünülerek hiçbir şey yapılamayacak. Yani, hayat pahalılığının maaşlara ve ücretlere yansıtılması da yeni bütçenin kabul edilmesi sonrasına, belki de birkaç ay sonraya sarkacak” dediler.
SÜREÇ NASIL ÇALIŞIYOR?
KKTC Anayasası’nın 92. Maddesi olan Bütçenin Hazırlanması, Uygulanması, Görüşülmesi ve Kabul edilmesi kısaca şu aşamalardan geçer:
(1) Devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.
(2) Bütçenin hazırlanması ve uygulanmasına ilişkin kurallar yasa ile düzenlenir.
(3) Bütçe yasasına, bütçe ile ilgili kurallar dışında hiçbir kural konulamaz.
(4) Bütçe tasarısı, Bakanlar Kurulunca mali yılbaşından en az iki ay önce Cumhuriyet Meclisine sunulur.
(5) Bütçe Komitesi, en geç bir ay içinde, bütçe konusundaki çalışmalarını tamamlar.
(6) Milletvekilleri, bütçe tasarısının Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesi sırasında, giderleri artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.
(7) Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisi tarafından kabul edilen bütçe yasasının on gün içinde Resmi Gazete’de yayımlar.