Küresel piyasalarda geçen haftanın en sıcak konusu doğalgazdan kömüre emtialarda kaydedilen rekor seviyeler oldu. Piyasalar, ABD’de borç tavanı krizinin geçici olarak da olsa çözüme kavuşmasıyla rahat nefes aldı.
Piyasaların yakından izlediği ABD borç tavanı krizinde Senato’dan çıkan uzlaşma da yakından izlendi. Fiyatlamalara ABD tarım dışı istihdam verileri de önemli etkide bulundu.
Türkiye tarafında ise enflasyonda ve Dolar/TL kurunda yaşanan yükseliş manşetlerde öne çıktı. Paris İklim Anlaşması’nın şerhli de olsa yürürlüğe ise bir başka önemli gelişme olarak kaydedildi.
7 BAŞLIKLA BU HAFTA NASIL GEÇTİ?
1- Dolar/TL tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü
Dolar/TL, Cuma günü açıklan ABD tarım dışı istihdam verisi öncesinde 8.97’nin üzerini görerek rekor tazeledi. Tarım dışı istihdam verisi öncesinde gelişen piyasa para birimlerinin genelinde bir düşüş görülürken en fazla değer kaybeden para birimi yüzde 1’den fazla düşüşle Türk lirası oldu. Türkiye’nin kredi iflas risk primi (CDS) ise negatif anlamlı yükselişini sürdürerek 438 baz puan civarına çıktı.
Piyasa fiyatlamalarında Reuters’ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’na yönelik güveninin azaldığını belirten haberinin de etkisi olduğu belirtildi. Haber sonrasında İletişim Başkanı Fahrettin Altun tarafından yalanladı ve kurun ateşi bir miktar düştü.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise yatırımcılarla faiz indirimi sonrası ilk toplantısını gerçekleştirdi. Toplantıda TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu para politikasının yeterince sıkı olduğunu söyleyen Kavcıoğlu arz şoklarının sadece faiz kanalı ile kontrol edilemeyeceğini söyledi. Kavcıoğlu kurdaki yükselişin doların gücüyle ilgili olduğunu ve faiz artıran ülkelerde de doların yükseldiğini belirtti.
2- Emtia fiyatlarında yeni rekor
Küresel enflasyon endişelerini yukarı taşıyan emtia fiyatlarındaki ralli devam etti. Doğalgaz ve petrolden pamuğa birçok emtiada yukarı yönlü hareket devam etti.
Küresel piyasalarda artan talebe karşılık hammade arzında yaşanan sıkıntılar bir yandan enflasyon endişelerini tırmandırırken, bir yandan da Bloomberg Emtia Endeksi’nin rekor kırmasını sağladı.
23 enerji, metal ve tarım ürününü takip eden Bloomberg Emtia Endeksi’nin vadeli kontratları pazartesi günü %1,12 yükselişle en son 2011’de kırdığı rekoru egale etti. Endeks, geçen yıl mart ayında gördüğü 4 yılın en düşük seviyesinden %90’ın üzerinde değer kazanmış durumda.
Emtia fiyatlarında en keskin yükselişler enerji tarafında görüldü. Avrupa ve Çin’de yaşanan enerji krizi dünyanın geri kalanını da tehdit ederken, doğalgaz fiyatındaki artış dikkat çekici seviyelere ulaştı. Petrol fiyatları da, OPEC+ üyelerinin kademeli üretim artışlarına devam etme kararı sonrası yaklaşık 7 yılın zirvesine çıktı.
3- Enflasyonda yükseliş sürdü
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Eylül ayına ilişkin tüketici ve üretici fiyat endekslerini yayımladı. Buna göre tüketici fiyatlarında yıllık enflasyon yüzde 19,58 oldu. Piyasanın beklentisi yıllık enflasyonun yüzde 19,50 olması yönündeydi. Eylül ayında yıllık çekirdek enflasyon yüzde 16,98’e yükseldi. Üretici fiyatları ise yıllık bazda yüzde 43,96 arttı.
TÜİK’in açıkladığı verilere göre Eylül ayında tüketici fiyat endeksinde bir önceki aya göre yüzde 1,25’lik artış görüldü.
Üretici fiyat endeksi Eylül ayında bir önceki yıla göre yüzde 43,96 arttı. Aylık bazda ise üretici fiyat endeksindeki artış yüzde 1,55 olarak gerçekleşti.
TÜİK verilerine göre bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar sırasıyla, yüzde 28,79 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 23,27 ile ev eşyası ve yüzde 23,27 ile lokanta ve oteller oldu.
Yıllık en düşük artış yüzde 1,80 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 4,99 ile haberleşme, yüzde 7,32 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 12,45 ile eğlence ve kültür oldu.
4- Paris İklim Anlaşması’na şerhli onay
Paris İklim Anlaşması’na ilişkin kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye, Paris Anlaşması’nı onaylarken, karar metnine eklediği beyanla “Türkiye Cumhuriyeti, Paris Anlaşması’nı gelişmekte olan bir ülke olarak ve ulusal katkı beyanları çerçevesinde, anlaşmanın ve mekanizmalarının ekonomik ve sosyal kalkınma hakkına halel getirmemesi kaydıyla uygulayacağını beyan eder” dedi.
Türkiye, Paris İklim Anlaşması’nı iklimle ilgili yeterli finans kaynağına ulaşamadığı ve gelişmekte olan ülkelerle eşit koşullardan yararlanamadığı için uzun bir süredir onaylamayı geciktiriyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’ndaki sözleriyle Paris İklim Anlaşması Türkiye’nin gündemine güçlü bir şekilde yeniden girmişti.
5- ABD Senatosu’ndan borç limiti krizini çözen karar
ABD Senatosu liderleri, borçlanma tavanının 3 Aralık’a kadar yükseltilmesi konusunda uzlaşma sağladı. Borç tavanının 3 Aralık’a kadar uzatılması teklifi Perşembe günü gerçekleştirilen oylamada 48’e karşı 50 oyla kabul edildi. ABD hükümetinin kapanması ve temerrüt endişeleri de böylece geçici de olsa ortadan kalkmış oldu.
Demokratlar ile Cumhuriyetçiler arasında uzun süredir süren görüşmelerin ardından söz konusu tasarı, Senato’da 48’e karşı 50 oyla kabul edildi.
Bir sonraki durağı Temsilciler Meclisi olan tasarı ile borç limitinin, 3 Aralık’a kadar yeterli olacak şekilde 480 milyar dolar artırılması öngörülüyor.
ABD’de federal hükümet, tarihi bir temerrüde yol açabilecek 28,4 trilyon dolarlık borç limitine ulaşma tehdidiyle karşı karşıya bulunuyor. Borç limiti, ABD hükümetinin borçlarını ödemek için ödünç alabileceği para miktarının üst sınırı anlamına geliyor.
Teknik olarak borç limiti için belirlenen süre 1 Ağustos’ta dolarken, ABD Hazine Bakanlığı, hükümetin ödemelerine devam edebilmesi için “olağanüstü önlemler” almaya başlamıştı.
6- ABD’de tarım dışı istihdam beklentiyi karşılamadı
ABD’de Eylül ayına ilişkin tarım dışı istihdam verileri açıklandı. Veriler Eylül’de yaratılan 194 bin istihdamın 9 ayın en düşük istihdam artışı olduğunu gösterdi. Bloomberg anketinde beklenti tarım dışı istihdamın 500 bin artması yönündeydi.
Bir önceki ay 235 bin olarak açıklanan istihdam artışı ise 366 bine revize edildi. Ülkede işsizlik oranı Eylül’de yüzde 4,8 olarak kaydedildi. Bloomberg anketinde bu veriye ilişkin beklenti yüzde 5,1 olmuştu.
Ortalama saatlik kazançlar Eylül ayında aylıkta yüzde 0,4’lük beklentiye karşı yüzde 0,6 arttı. Yıllık bazda bakıldığında ise ortalama saatlik kazançlarda yüzde 4,6 ile beklentiye paralel bir artış kaydedildi.
İşgücüne katılım oranı ise Eylül’de yüzde 61,6 oldu. Bu veriye ilişkin beklenti yüzde 61,8 olarak belirlenmişti.
İstihdam açısından bir diğer öncü gösterge olarak kabul edilen ADP özel sektör istihdamı da 568 binle 3 ayın en hızlı artışını kaydetmişti. Bloomberg anketine katılan ekonomistlerin beklentisi artışın 430 bin olacağı yönündeydi.
7- 136 ülkeden küresel kurumlar vergisi anlaşmasına onay
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), çok uluslu şirketlerin faaliyette bulundukları ülkelerde 2023’ten itibaren en az yüzde 15 oranında vergilendirilmesine yönelik anlaşmanın 136 ülke tarafından kabul edildiğini bildirdi.
OECD, aralarında ABD, Çin, Almanya, Fransa, İngiltere, Japonya ve Türkiye’nin de yer aldığı, küresel Gayrisafi Yurt içi Hasıla’nın (GSYH) yüzde 90’ınından fazlasını temsil eden 136 ülkenin uluslararası vergi reformuna yönelik anlaşmayı kabul ettiğini açıkladı.
Açıklamada, söz konusu reformun çok uluslu şirketlerin 2023’ten itibaren en az yüzde 15 vergi oranına tabi tutulmasını sağlayacağı kaydedildi.
Böylece dünyanın en büyük ve en karlı 100’e yakın çok uluslu şirketinden elde edilen 125 milyar dolardan fazla karın dünya çapında ülkelere yeniden tahsis edileceği belirtilen açıklamada, söz konusu şirketlerin faaliyet gösterdikleri yerlerde adil bir vergi payı ödemelerinin ve kar elde etmelerinin sağlanacağı aktarıldı.
OECD, Türkiye, Paris İklim Anlaşması, küresel kurumlar vergisi, istihdam, tarım dışı, işsizlik, federal hükümet, TÜİK, enflasyon, ekonomi, emtia fiyatları, doğal gaz, petrol, Dolar/TL kuru,
